De wereld werd afgelopen week geschokt door twee ‘celebrity-zelfmoorden’: de succesvolle mode-ontwerpster Kate Spade en de wereldberoemde tv-chef Anthony Bourdain beroofden zich van het leven.

Een ander recent geval: afgelopen april bleek dat de razend populaire Zweedse dj Avicii de hand aan zichzelf had geslagen.

Lees in dit verband ook:

Waarom zijn zo veel succesvolle mensen depressief? Zet depressie aan tot succes – of glijden succesvolle mensen vaker in depressie? Of is het gewoon zo dat er geen verband is en dat het simpelweg meer opvalt wanneer een beroemdheid suïcide pleegt?

Jim Carrey, de komiek die in de jaren negentig een van Hollywoods bestbetaalde acteurs was, liet zich al eerder openlijk uit over zijn depressie.

“Jim Carrey was ook een personage dat ik speelde. Omdat ik dacht dat ik een man creëerde die mensen graag zouden zien, iemand die zich geen zorgen maakte. Bij een depressie zegt je lichaam: ik wil dit personage niet meer spelen, ik wil niet meer die avatar zijn die je hebt gemaakt”, aldus Carrey.

Carrey is beslist niet de enige: ook zangeres Lady Gaga, actrice Kristen Bell en actrice Kwayne Johnson gaven openlijk toe een depressieve fase te hebben doorgemaakt.

In 2010 was het de beurt aan Nederland om opgeschrikt te worden door de zelfmoord van acteur Antonie Kamerling, in 2015 door die van schrijver Joost Zwagerman.

Bestaat er een verband tussen succes en depressiviteit?

Het opmerkelijke verband tussen succes en depressie is tot nu toe weinig bestudeerd. Maar de vraag of er een verband is, werd al meer dan 2300 jaar geleden gesteld door Theophrast, een leerling van de Griekse filosoof Aristoteles: "Waarom zijn uitstekende mannen allemaal melancholiek?" vroeg hij zich af.

In zijn boek A First-Rate Madness uit 2011 poneerde de Amerikaanse psychiater Nassir Ghaemi de controversiële stelling dat alleen mentaal instabiele mensen geschikt zijn als crisismanager. "Als de wereld uit balans raakt, opereren geesteszieke leiders het beste."

Ghaemi schrijft dat Mahatma Gandhi en Winston Churchill naar verluidt depressief waren en dat ze hun leiderschapskwaliteiten putten uit deze depressieve fasen. Jammer van Ghaemi's publicatie is dat hij zijn stelling - en zijn diagnose op afstand van Churchill en Ghandi - niet empirisch kan bewijzen.

Er is geen afdoende bewijs dat depressieve mensen succesvoller zijn. "Wie zich in een depressieve fase bevindt, kan niet goed werken, dus dat is eerder een nadeel", aldus de Duitse psychiater Michael Deuschle van het Zentralinsitut für Seelische Gesundheit in een interview met Business Insider.

Ulrich Hegerl is de voorzitter van een Duitse stichting voor depressiehulp. Hij denkt hetzelfde over: "Depressie is een ernstige ziekte waarbij zelfs de kleinste taken een grote berg worden en getroffenen vaak nauwelijks in staat zijn voor zichzelf te zorgen."

Er zijn echter bepaalde gedragingen die verband houden met depressie en die bevorderlijk voor succes kunnen zijn. "Wanneer ze zich goed voelen, zijn depressieve mensen vaak zeer verantwoordelijke en behulpzame mensen", aldus  Hegerl.

Het gevoel niet goed genoeg te zijn of onvoldoende te doen, inspireert sommige mensen ook om meer te doen dan anderen. "Dergelijk dwangmatig gedrag en angststoornissen kunnen leiden tot bijzondere inspanningen. Maar dat kan ook weer leiden tot depressie", zegt Deuschle.

Wat artsen natuurlijk allang weten: depressie treft alle sociale klassen en omgevingen. Het is dus statistisch weliswaar heel goed mogelijk dat leidinggevenden of beroemdheden depressief zijn. De vraag is of ze ondanks of juist door depressie succesvol zijn - of dat het succes zelf hen depressief heeft gemaakt.

Creativiteit en depressies

De samenhang tussen creativiteit en depressie is vaker en beter onderzocht. Volgens sommige onderzoekers is het een genetische kwestie en kan een bepaald gen, dat een relatie heeft met psychische aandoeningen, ook de creativiteit bevorderen.

Neureguline 1, zoals het gen heet, is beschikbaar in de varianten C en T. Mensen die de T-variant op beide chromosomenparen dragen zijn ook gevoeliger voor psychische aandoeningen.

Uit een studie van psychiater Szabolcs Kèri onder 200 deelnemers bleek dat de dragers van de twee T-varianten vragen op een creatievere manier benaderden. Weer een andere studie toont aan dat mensen met een creatief beroep 25 procent meer kans hebben op een psychische stoornis.

"Depressie leidt, zoals elk ernstig lijden, tot een innerlijke differentiatie, tot diepere reflectie op ons leven, en dat is een voorwaarde voor artistieke creatie," zegt Hegerl.

Depressie kan mensen inspireren in hun kunst, maar het kan hen ook afremmen. In depressieve fasen is het voor getroffenen immers meestal erg moeilijk om productief te zijn.

Juist omdat depressie mensen vaak arbeidsongeschikt maakt, wordt succes of creativiteit vaker geassocieerd met een andere psychische aandoening: de bipolaire stoornis, waarbij getroffenen een manische en depressieve fase hebben.

Onlangs nog onthulde rapper Kanye West dat hij leed aan een bipolaire stoornis, die hij zelf omschrijft als zijn "supermacht". Het beperkt hem naar eigen zeggen echter niet, integendeel, het stimuleert zijn creativiteit.

Wat psychiater Hegerl niet uitsluit: "Mensen praten over het verband tussen hun succes en hun ziekte. Daarom is het heel goed mogelijk dat mensen deze ziekte niet zien als iets vreemds, maar als een deel van hun leven".

Ook al is er een verband tussen depressie en succes, het dilemma van getroffenen blijft altijd hetzelfde: succes verlicht de symptomen van depressie niet.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Business Insider Deutschland. 

Worstel je zelf met gedachten over zelfmoord of heb je vragen? Neem dan contact op met 113 zelfmoordpreventie: 113.nl of 0900-0113.